Pazartesi günü Suriye, Esad rejiminin sona ermesiyle birlikte bambaşka bir güne uyandı. 50 yılı aşkın süren diktatörlük, 11 günlük bir taarruftan sonra yıkıldı.
Hayat Tahrir el-Şam (HTŞ) liderliğindeki muhalif koalisyonun hızlı ilerleyişi, Orta Doğu’nun kaderini değiştiren önemli bir olay. Esad’ın kaçışı, İran ve Rusya’nın bölgedeki etkisini önemli ölçüde zayıflattı. Rusya’nın Viyana büyükelçisi Mikhail Ulyanov, Telegram kanalından Esad ve ailesine sığınma hakkı verildiğini duyurdu. Dünya genelindeki hükümetler, Esad rejiminin çöküşünü kutladı.
ABD Başkanı Joe Biden, Suriye’nin belirsizliklerle dolu riskli bir döneme girdiğini belirtti. “İlk kez ne İran ne Rusya ne de Hizbullah burada etkili değil” şeklinde konuştu. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Esad rejimini “barbarca” olarak niteleyerek sonunu kutladı.
Ancak HTŞ, ABD, Türkiye ve Birleşmiş Milletler tarafından hâlâ terör örgütü olarak tanımlanıyor. Örgüt, uluslararası hükümetlerin ve Suriye’deki azınlıkların güvenliğini sağlamak için imajını yumuşatmaya çalışsa da bu statüsünü değiştiremedi.
Şam’ın düşmesi, İran’ın müttefiklerine silah sevkiyatını sınırlayabilir ve Rusya’nın Akdeniz’deki askeri üslerini tehlikeye atabilir. Esad rejimi, Suriye sınırı üzerinden İran’dan Lübnan’a Hizbullah için silah taşıyordu. İsrail, Suriye rejiminin çökmesinde “doğrudan rol” oynadığını öne sürdü.
On yıldan fazla bir süredir Türkiye, Lübnan ve Ürdün’de yaşayan milyonlarca mülteci için eve dönüş umudu doğdu. Ancak ülkenin yeniden inşası, isyancılar için büyük bir zorluk olmaya devam ediyor.
HTŞ lideri Ebu Muhammed el-Colani, “Bu büyük zaferin ardından bölge için yeni bir tarih yazılıyor” diyerek halkı birlik olmaya çağırdı.
Başkent Şam’da Emevi Camii’nde büyük bir kalabalığa hitap eden Colani, Suriye’nin “İslam ümmeti için bir ışık” olacağını vurguladı. Ancak ülkenin yaraları henüz tazeliğini koruyor.
Suriye hapishanelerinden çıkarılan mahkumlara HTŞ yönetiminde genel af verildi. Bu hapishanelerde kadınlar ve çocuklar, küçücük hücrelerde 20 hatta bazen 50 kişi olarak kalıyordu. HTŞ militanları, halkın alkışları ve tezahüratları eşliğinde karşılandı. Ülke genelinde Esad ailesinin heykelleri yıkıldı.
Pazar günü, serbest bırakılan mahkumlar sevinçle sokaklara döküldü. Bazı aileler, yıllardır görmedikleri sevdiklerine kavuşurken gözyaşlarına boğuldu.
İnsan hakları örgütleri, hâlâ tutukluların olduğu tahmin edilen gizli yeraltı hücrelerini araştırmak için ekipler gönderdi. HTŞ’nin ülke genelinde ilan ettiği sokağa çıkma yasağı, halkın evlerine çekilmesine neden oldu.
Koalisyon güçleri, ülkeyi yönetecek tam yetkili geçici bir hükümet kurmak üzere çalışıyor. Colani, Suriye’de farklı mezheplerin bir arada yaşamasının önemini vurguladı.
Ülkede Sünni Müslüman çoğunluğun yanı sıra Hristiyanlar ve Aleviler de bulunuyor. IŞİD ve El Kaide ile geçmiş bağlantılarıyla bilinen HTŞ’nin yeni yönetimde nasıl hareket edeceği merak konusu.
ABD Merkez Kuvvetler Komutanlığı, Suriye’nin orta kesimindeki bilinen IŞİD kamplarına hava saldırıları düzenledi. Savunma Bakanı Lloyd Austin, Türkiye Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler ile görüşerek sivillerin korunmasının kritik bir öneme sahip olduğunu vurguladı.
Savaşın sona ermesi, Suriyelilere umut ışığı getirdi. Yıllarca süren yıkımın ardından ülkeyi yeniden inşa etmek için zaman ve büyük çaba gerekecek.
