Rahip Brunson Krizi
İzmir’deki bir kilisede görev yapan ABD vatandaşı Rahip Andrew Craig Brunson, Eylül 2016’da “milli güvenliği tehdit ettiği” gerekçesiyle tutuklandı. Ancak daha sonra “Gülen ve PKK bağlantısı” olduğu iddiasıyla tutukluluğu devam ettirildi.
Mayıs 2017’de Trump ile Erdoğan’ın Washington’daki görüşmesinde Brunson konusu gündeme geldi. Erdoğan, “Sizdeki papazı (Gülen) verin, biz Brunson’ı size verelim” dedi.
Mart 2018’de Brunson için müebbet hapis istendi. İlk duruşması 16 Nisan’da yapıldı. Trump, Brunson’ın “Türkiye’de zulme uğradığını” ifade etti.
ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence, Brunson’un “hemen serbest bırakılması gerektiğini” aksi takdirde “sonuçlarına katlanılacağını” söyledi. Trump da “Brunson’ın tutukluluğu nedeniyle Türkiye’ye büyük yaptırımlar uygulanacağını” belirtti.
Erdoğan ise “Bu can bu bedende o teröristi alamazsınız” diye yanıt verdi. Ancak Brunson daha sonra tahliye edildi.
Ağustos 2018’de ABD, Brunson’ın serbest bırakılmasında sorumlulukları olduğu gerekçesiyle İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ve Adalet Bakanı Abdulhamit Gül’e yaptırım uyguladı.
ABD’nin eski yardımcısı Wess Mitchell, Brunson’un serbest bırakılmaması halinde “Türkiye için sonuçlarının olabileceği” tehdidinde bulundu. Brunson’un serbest bırakılmasıyla birlikte Türkiye’nin F-35 uçaklarını alamadığı da belirtildi.
Kudüs’ün Başkent Olarak Tanınması
Trump, 2017’de Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıdı ve ABD Büyükelçiliği’ni Tel Aviv’den Kudüs’e taşıdı. Erdoğan, bu kararı “bölgedeki barışı baltalayan tehlikeli bir adım” olarak nitelendirdi.
“Aptallık Etme” Mektubu
9 Ekim 2019’da Türkiye’nin Suriye’de Barış Pınarı Hareketi’ni başlatması üzerine Trump, Erdoğan’a diplomatik kurallara aykırı bir mektup gönderdi ve “Tarihin sizi bir şeytan olarak göreceği” şeklinde tehditler savurdu.
ABD Konsolosluk Çalışanı Metin Topuz
Eylül 2017’de İstanbul’daki ABD Başkonsolosluğu’nda çalışan Metin Topuz, teröre destek suçlamasıyla tutuklandı. Bunun üzerine ABD, Türkiye’ye vize kısıtlaması getirdi. Türkiye de ABD vatandaşlarına vize vermeyi kısıtladı. Topuz, 2020’de 8 yıl 9 ay hapis cezasına çarptırıldı ve 2023’te tahliye edildi.
S-400 Yaptırımları
Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemlerini alması, NATO üyeliği ve ABD ilişkileri açısından önemli bir kırılma noktası oldu. Trump, S-400 sistemlerinin alınmasından Obama yönetimini sorumlu tutsa da NATO müttefikine yaptırım uygulamak zorunda kaldı.
Korumaların Dayak Krizi
2017’de Erdoğan’ın Washington ziyareti sırasında Büyükelçilik önünde çıkan protestoda Erdoğan’ın korumaları protestocuları dövdü. Bu olay iki ülke arasında krize neden oldu ve Erdoğan’ın 15 koruması hakkında yakalama kararı çıkarıldı.
YPG’ye Silah Yardımı
ABD, Türkiye’nin terör örgütü olarak tanımladığı PYD-YPG’ye tırlarla silah yardımı yaptı. Erdoğan, bu yardımlara sık sık tepki gösterdi. ABD ise “terörist general” Mazlum Kobani’yi meşru muhatap olarak kabul etti.
Halkbank Davası
Halkbank’ın İran’ın yaptırımları delmesine aracılık ettiği suçlaması, ABD-Türkiye ilişkilerinde bir başka kriz yarattı. İran asıllı Türk vatandaşı Reza Zarrab, ABD’de tutuklandı ve Halkbank Genel Müdür Yardımcısı Hakan Atilla’yı suçladı. Atilla, ABD ziyaretinde tutuklandı ve 28 ay hapis yattı. Halkbank davası halen bekletiliyor.
